TITIRIJAI:
TOLOSAKO NAZIOARTEKO
TXOTXONGILO JAIALDIA
Beste behin ere, azaroaren 21etik 29ra bitartean Titirijai ospatuko dugu, Tolosako Nazioarteko Txotxongiloen Jaialdia.
Titirijai jaialdia gerturatzen ari da. Bederatzi egunetan Tolosako kaleak txotxongiloz, txotxongilolariez eta haurrez beteko dira. Bederatzi egun non txotxongiloak mugitzen dituenen eta ikusten ditugunen emozioak pil-pilean egoten diren, Tolosa maiteko txoko guztietan.
Bederatzi egun non denok zertxobait umeago bihurtzen garen. Modu honetara, aitarekin, amarekin, amonarekin, aitonarekin, eta abarrekin joaten ginen momentuak gogora ekartzen ditugu. Zorionez, agian, txotxongiloen ikuskizuna komentatzeko txokolatea txurroekin jatera gonbidatzen gintuztenean bezala. Orain, halaber, hain umeak ez garelako botatzen ditugu faltan momentu horiek edo aitona edo amona gurekin ez dagoelako jada. Horregatik, Titirijai jaialdia iristen denean antzerkira bueltatzen gara, txotxongilo horiek ikustera bueltatzen gara eta amaren hitzak gogoratzen ditugu: “Nik ez nekien txotxongiloak hau zirenik, ze polita!” Gauza harrigarri horrek emozio asko eta asko bizitzen laguntzen zigun eta txotxongiloa trapu sinple bat ez zela sinestarazten zigun. Trapu sinple horrek bizia eduki dezake eta bizi hori gure emozioek, ikuskizuna ikusten dutenek eta txotxongiloa gidatzen dutenek, ematen die.
Etorri, etorri hunkitzera,gozatzera, negarra edo barre egitera… Titirijaik, magiak, txotxongiloen ilusioak arazoaren 21etik 29ra, zuen zain egongo dira.
IKUSKIZUN
FAMILIARRAK
BÚHO TEATRO – “La Granja”
Sevilla
Zuzendaritza: Juan Luis Clavijo
Egilea: Mercedez Izquierdo
Aktoreak: Mercedes Izquierdo e Irahi Romero
Teknika: Guante
Gomendatutako Adina: 5 urtetik aurrera
Iraupena: 50’
Hizkuntza: castellano
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 22
Ordua: 18:30
La Granjak guztioi modu berean eragiten digun gai bat du hizpide: adiskidetasuna.
Lagunak ote gara? Nor ez da aritu inoiz baldintzarik gabeko lagun horren bila? Baina… aurkitu al dugu?
Txerri, oilo, untxi eta behiak lagunartean bizi diren baserri batean gertatzen da gure istorioa. Halere, beti bezala, badago hanka sartuko duen norbait…
TXO TITELLES – “Galletas de Queso”
Kataluina
ESTREINALDIA
Zuzendaritza: Esther Cabaces
Egilea: Talde sorkuntza
Aktoreak: Rut Girona eta Ignacio Azcargorta
Teknika: Giza txotxongiloa
Gomendatutako Adina: Familiarra
Iraupena: 40’
Hizkuntza: Gazterelaz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 21
Ordua: 18:30
Badira bakarrik bizi arren bakardadeak pisatzen ez dien barne-mundu aberats bat duten adineko pertsonak. Horixe da Inazio zaharraren kasua. Eguneroko bizitza aktibo eta animatuta mantentzen duten erritu txikiz beteta dago. Askaria da Ignaciok gehien estimatzen duen unea: gazta-galletarik onenak te katilu baten ondoan dastatzea, esnatu orduko gehien irrikatzen duen eguneroko plazera da.
Bakarrik bizi diren adinekoentzako omenaldia da ikuskizun hau. Protagonista ez da agure akhar bat, ezta gaixorik ere. Eguneroko errutinaz eta une txiki batzuez gozatzen du.’
Oroimen-lapsus batzuk ditu, noski, eta haren erritmoa ez da oso azkarra, baina hala ere, bizitzeko ilusioak esna mantentzen du, eta, tarteka, haur jostalari eta gogotsu batek gogorarazten digu. Umorez eta sinpatiaz, betiko istorioa azalduko dugu: adiskidetasunarena. Ikaslerik izan gabe, mezu erraz eta sakon bat transmititu nahi dugu, aldi berean; esaten dugu nola alda daitezkeen gauzak norbaitekin egoteak aberastu egiten gaituela eta arima betetzen digula aurkitzen dugunean.
Bi titiriterok manipulatutako giza tamainako txotxongiloa da protagonista. Haren presentziak hainbesteko intentsitatez betetzen du espazioa, eta bi manipulatzaileak ikuslearen aurrean desagertzen dira. Lau eskutarako koordinazioak sinesgarritasun handia ematen dio, eta haren mugimendu guztiak harrigarriak dira ikuskizunaren hasieratik.
Kontrapuntua sagutxo bizaratxoa da, eta protagonistari bere onetik ateratzen dio. Kasu honetan, txotxongiloa hainbat teknikaren bidez erabiltzen da: hagaxkatik urrutiko kontrolera.
Artilugioek eta mekanismoek (konpainiaren aztarna bereizgarria) ustekabeko uneak, une magikoak eta apartekoak sortzen dituzte benetan.
ROSA MARTINEZ & LAGUNAK – “Noraren Sekretua”
Euskadi
Zuzendaritza: Rosa Martínez
Egilea: Rosa Martínez
Aktorea: Rosa Martínez
Teknika: Mistoa
Musika: Carlos Fregtman
Gomendatutako Adina: 5 urtetik Aurrera
Iraupena: 50’
Hizkuntza: Euskeraz
Lekua: LEIDOR
Data: Azaroak 21
Ordua: 17:00
Nora neskatila atsegina, alaia eta bihotz handikoa da. Bere eguneroko bizitza lasaia eta xaloa bere amama Maritxurekin eta Aingeru bere lagun leialarekin igarotzen du. Amamarekin bizi da gurasoak atzerrira joan direlako lan aukera hobeagoak lortu nahian. Aingeru lagun ameslari hutsa eta txoriburua izateaz gain Noraren ikaskidea da, eta jokoak eta abenturak konpartitzen dituzte. Baina Noraren bizimodua guztiz aldatuko da Gotzon ikaskide berria agertzen denean. Harroa, maltzurra eta fanfarroia den Gotzon mutilak Noraren mundu baketsua hankaz gora jarriko du. Zoritxarrez Nora egoera latz horri aurre egiten bakarrik saiatuko da, zenbait jazarpen egoera normaltzat hartuko du eta bere oinazea laguntza eman ahal diotenei kontatu beharrean, ezkutuan gordeko du. Baina sekretuek zenbat eta ezkutuago gorde nahi, orduan eta gehiago bilatuko dute agerian geratzea. Eta Norak isilean gordetzea ez dela arazoen irtenbidea ikasiko du.
LA FAUNA – “Lovo”
Madril
ESTREINALDIA
Zuzendaritza: Carlos Cazalilla
Egilea: Carlos Cazalilla
Aktorea: Carlos Cazalilla, Vera González, Esther D’Andrea
Teknika: Live-Cinema, txotxongiloak eta pertsonak
Gomendatutako Adina: 7 urtetik aurrera
Iraupena: 50’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: LEIDOR
Datak: Azaroak 28
Ordua: 17:00
Tres documentalistas sobre el escenario cuentan cómo hallaron envenenado al último lobo de Sierra Morena. El animal aún librará una batalla en su interior: un tóxico que se expande por el organismo.
‘Lovo’ también es una historia de amor microscópico y celular, una huida sin retorno que amenaza la propia supervivencia del animal. Otra especie en extinción a punto de desaparecer que nos enfrenta a nuestra responsabilidad dentro del ecosistema que nos alberga.
¿Puede el amor subvertir el destino fatal que amenaza a los personajes?
¿Cómo reaccionaría el propio hábitat ante una amenaza aniquiladora?
TEATRO PLUS – “Quiero ser guapa”
Asturias
Zuzendaritza: Olga Churchich
Egilea: Olga Churchich
Aktorea: Olga Churchich eta Paula Alonso
Teknika: Mistoa, mahai txotxongiloak eta objetuak
Gomendatutako Adina: 5 urtetik aurrera
Iraupena: 45’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 28
Ordua: 18:30
Ikuskizun dibertigarria da, umorez eta musikaz betea. Aktoreak eta objektuak bildu eta elkarren kontra borrokan arituko dira helburu bakar batekin: betiko gaztetasunaren giltza aurkitzea. Eta aurkitu aurkituko dute; ez ordea bilatzen zuten lekuan. Zortzi urteko neskato batean topatuko dute, Nadia izenekoa, benetan, haietako bakoitza dena. Alegia, haien burua da aurkituko dutena, jolasaren eta barrearen plazera aurkituko dute. Orduan, haien ustez, beste zerbaitek eragiten du ederra izateko nahia, askoz indartsuagoa den zerbaitek: maitatuak izateak.
Ikuskizun honek agerian uzten du gure eromenaren tamaina. Estimatuago eta maitatuago sentitzearren, muturreraino eramaten gaituen eromenarena hain zuzen.
Ederra izan nahi dut! lanak FETEN 2014 jaialdiko epaimahaiaren aipamen berezia jaso zuen “proposamenaren originaltasunagatik eta eszenaratzearen bat-batekotasunagatik”. Asturiasko arte eszenikoen Oh! 2014 sarietarako izendatua izan da haurrentzako ikuskizunik onenen artean, eta bere egilea, Olga Churchich, testu onenerako izendatua izan da era berean.
TELONCILLO TEATRO – “La Granja”
Valladolid
Zuzendaritza: Ana Isabel Gallego eta Ángel Sánchez
Egileak: Ana Isabel Gallego eta Ángel Sánchez
Aktorea: Ana Isabel Gallego
Gomendatutako Adina: 3 urtetik aurrera
Iraupena: 35’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: TOPIC – Ambigu
Data: Azaroak 28
Orduak: 12:00 eta 17:30
Maruja baserritarra oilarrak kantatzean jaiki da. Lau makar kendu eta katu bat bezala garbitu da. Baserrian egun bat pasatuko dugu Marujarekin.
Animalia guztiak esnatuko ditugu; biberoia lau txerritxori emango diegu; Doña Lobaren bizilaguna sendatuko dugu; bost otsori esker, hamabost dozena arrautza bilatuko ditugu; eta Miranda ardi zaharrarekin rock and roll bat dantzatuko dugu jarraian.
Kikiriki!
LA PUNTUAL – “El patito feo”
Kataluina
Zuzendaritza: Hans Christian Andersen La Puntual konpainiaren moldaketa
Egilea: Néstor Navarro
Aktorea: María Ballús
Teknika: Mahai txotxongiloak
Gomendatutako Adina: 3 urtetik aurrera
Iraupena: 40’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 29
Ordua: 18:30
Ahatetxoak bere abenturarik garrantzitsuenari ekitea erabaki du. Bizitza zail bezain alaia da berea, eta koadro infinitu batean margotuko da, non urtaroak, basoko animaliak eta paisaia zoragarriak agertuko baitira.
Goza ezazu amaiera ezagun eta harrigarriraino eramango zaituen bidaia musikal honekin.
HELDUENTZAKO
IKUSKIZUNAK
BAMBALINA – “Hamlet’”
Valencia
Zuzendaritza:
Egilea: Adaptación de una versión de Jaume Policarpio
Aktorea: Jorge Valle
Teknika: Mistoa
Gomendatutako Adina: 16 urtetik aurrera
Iraupena: 80’
Hizkuntza: Gasteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 23
Ordua: 19:00
Zure buruari egiten diozun lehen galdera saihestezina da: zer ekarpen egin diezaioket nik lan honi, mendebaldeko literatura dramatikoaren gailurrari, gaur egungo ikusleentzat prestatu nahi badut?
Eta lehenaren ondoren bigarren kezka dator: benetan interesatzen al zaio ikusleari botereak jazarritako printze baten peripezia… erretorikoegia, gizonkoiegia? Eta ez dago hirurik gabeko birik: ez al zenuke beste lanik aukeratu beharko hain originala ez izateko edo anbizio handiegia edo hutsala izateko arriskutik urruntzeko?
Esperientziak esaten dit, hasteko, ez zaiola barne-ahotsari entzun behar, ziztatu eta zirikatu egiten zaituen horri, baizik eta ikaragarri amesten duzun proiektu baten desioak sorrarazten duen ilusioari eutsi behar zaiola. Eta horixe da egingo dudana. Belarrira xuxurlatzen didan deabru txikiaren erantzunek, obra estreinatu ondoren, kazetari baten ahotan amaituko dute bidea. Une horretan, ziur erantzungo diodala orain topatu ezin dudan moduan. Zorionez, sena ez dator bat arrazoiarekin.
Orain arte, egile eta mito klasiko askorekin hitz eginez aurkitu dugu inspirazioa, baina ez gara inoiz ausartu ingeles literaturaren jenioari ekiten. Badirudi ordua iritsi dela. Guk, antzerkia maite dugunok eta antzezpenaren misterioari hainbeste buelta eman dizkiogunok, badakigu harritu egingo garela traizioak betidanik kolpatutako printze honen bihotzean sartuz. Konfiantza horrekin hasi genuen hain proiektu kitzikagarria.
WILLIAM SHAKESPEAREren HAMLET
Shakespearerekin jolas berezi bat egitea proposatzen dugu, haren tragedia garrantzitsuenetako bat zuengana ekarrita: Hamlet. Europako tradizioaren antzerkirik adierazgarrienari ekitean, ezin duzu arauak ezagutu gabe jokatu. Nahiz eta pentsa daitekeen denok ezagutzen ditugula antzerkiaren arauak, zerbaitek dio ez dela hala, ez baita gauza bera, adibidez, Bach entzutea ala Bach interpretatzea. Beraz, zuzenean hasiko gara.
Gauzarik zailena modurik errazenean egiten saiatu nahi dugu, zeren eta, partidaren maila honetan, askoz errazagoa baita edertasuna gauzarik sinpleenetan aurkitzea, sakontasuna hitzik argienetan eta egia bulkada garbienetan aurkitzea. Eta, hain zuzen ere, horixe da Hamlet: bulkada nobleenetik jaiotako benetako antzerkia, gure antzerkigintzak izan behar duen mamia.
Eta koherentea dirudi erronka taularatuko duten pertsonaiak txotxongiloekin eta antzezle demiurgo bakar batekin planteatzea. Haiek arituko dira lanaren barruan igerian, eta esploratu gabeko planeta berri batera iritsiko dira, guztiz bakarrik, amets baten barruan baleude bezala.
Bai, txotxongiloak behar dute izan. Kanpotik begiratzen digutelako eta indar traszendenteez elikatzen direlako.
TRASTERO 203 – “Eva”
Sevilla
Zuzendaritza: Isa Ramírez
Egileak: Isa Ramírez eta Mercedez Reyes
Aktoreak: Mercedez Reyes
Teknika: Mistoa
Musika: Jasio Velasco
Gomendatutako Adina: Helduak
Iraupena: 75’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 24
Ordua: 19:00
Eva ikuskizunak aktoreen antzezlana eta txotxongiloen manipulazioa uztartzen ditu. Aktore bakarrak, musikaz, eszenografia mugikorraz eta teknika txotxongiloez lagundurik (muppeta, hagaxka, mahaiko txotxongiloak, manipulazio teknikoa), paradisuari eta bertako izakiei emango die bizia.
Walter Garcíaren izen bereko testuan oinarriturik, Lurreko lehen emakumea izan omen zenaren aldeko aldarrikapena da Eva.
Protagonistak parez pare zabalduko dizkigu bere paradisuko ateak. Eta guri azalduko digu nola bota zuten handik Adanekin batera. Evaren bertsioa oso desberdina da beti kontatzen den istorioarekin alderatuta. Zerbait leporatzen ote diogu?
Trastero 203 taldeak ikuskizun komikoa dakarkigu. Zuzeneko musika batzuetan sensuala eta bestetan performatiboa duen ikuskizuna hain zuzen. Askatasun grina, hautatzeko ahalmena eta Kulparik gabe bizitzeko ahalegina izango ditu mintzagai.
Adinik aproposena: helduentzat (13 urtetik aurrera)
JORDI BERTRAN – “Power Point”
Kataluina
Zuzendaritza: Jordi Bertran
Egilea: Jordi Bertran
Aktorea: Jordi Bertran
Teknika: Objetuak eta eskuak
Gomendatutako Adina: Helduak
Iraupena: 60’
Hizkuntza: Gasteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 25
Ordua: 19:00
Hasierako puntutik amaierako puntura. Eta bidean hainbat puntu eta aparte, puntu eta jarrai, etenpuntu edo puntu eta koma. Jordi Bertranek bere unibertso poetikotik eszenatokiraino ekarriko dizkigu istorio puntual hauek:
1. EULITZARRAREN HEGALDIA
Nikolai Rimsky-Korsakov musikari, konpositore eta orkestra-zuzendari errusiarrak inspiratutako eszena. Imajinatutako birsorkuntza bat da: zerk bultzatu zuen musikari handia Zar Saltanen ipuinaren interludio ezaguna egitera?
2. NO CLINC CLINC
Talde-lanari kantua. Antzerki bisualeko istorio honetan, gitarjole baten eskuak bi pertsonaia maitagarri bihurtzen dira bi puntu zuriri esker. Eta, ados jartzeko zailtasunak izan arren, erronka zailenak gaindituko dituzte.
3. METAMORFOSIA
Franz Kafka kafkiarrak intsektu izugarri bihurtu du Gregori. Familiak konfinatuta duen gelatik ihesi, Parisko kaleetan barrena dabil, bere bizitza atsekabetuari amaiara emateko asmoz. Baina Senako zubietako batean Margot ezagutuko du. Eta topaketa horrek aldatuko dio bizitza.
4. PUNTU ZURIA, PUNTU BELTZA
Jordi Bertranen Unibertsoan zintzilik dauden bi puntu jendea konbentzitzen saiatuko dira. Ikusleek aretoa utzi behar dute, azken puntua badator eta.
TXO TITELLES – “Cir – Cabaret Armando Rissotto”
Kataluina
Zuzendariza: Jordi Llop
Egilea: Ignacio Azcargota
Aktorea: Ignacio Azcargota
Teknika: Portés
Gomendatutako Adina: Helduak
Iraupena: 50’
Hizkuntza: Gasteleraz
Lekua: TOPIC
Datak: Azaroak 26
Ordua: 19:00
Zirkuari eta “barieteei” eginiko omenaldi laburra. Familiei zuzendutako sorkuntza-ikuskizuna. Pertsonaiek pistan zehar plazaratzen dituzte haien trebetasunak, balentriak eta bitxikeriak erakutsiz. Umoregile batek aurkezten du desfilea, modu karikatureskoa eta off ahotsa baliatuta.
Ikuskizunaren erritmoa lasaia izatetik gero eta biziago izatera pasatuko da: trepidante ma non troppo, allegretto, erlaxagarria. Protagonista bakoitzaren izaerak eta energiak markatuko du erritmoa betiere. Konpainiaren lan-ildoari jarraituz, Circ-Cabaret Armando Rissotto asmakizunez eta mekanismoz beteta dago, baita samurtasunez, magiaz eta poesiaz ere.
Armando Rissotto agure sentikorra eta sukaldaritzaren maitalea da, eta zintzo jarraitzen du bere lanarekin: pistako langilea, zuzendaria, aurkezlea eta beste edozer. Barietate-ikuskizunari ukitu originala emateko, menu moduan aurkeztea erabaki du, hau da, bankete handi balitz bezala. Pistan azalduko diren artistak dira menu berezi hau sortzeko osagai egokiak: motoziklista distiratsu eta bizkorra, abeslari aldarrikatzailea eta adarjotzailea, azti misteriotsu eta ia gauza guztietan eraginkorra, ahots leuna duen kantari ederra, trapezista trebea baino trebeagoa…
MOVING COMPASS – “Gaia Baba”
Galizia
ESTREINALDIA
Zuzendaritza: Moving Compass
Egilea: Moving Compass
Aktorea:
Teknika: Bunraku, mahia, eskularrua, objetua eta maskarak
Gomendatutako Adina: Helduak
Iraupena: 60’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: TOPIC
Data: Azaroak 27
Ordua: 19:00
Zabor-biltzailea hitzik eta zuzeneko musikarik gabeko obra da, txotxongiloen mundua eta antzerki fisikoa dantzarekin nahasten dituena. Ikuskizun honetan, zaborretik irudiak sortzen dira: metala, plastikoa, e.a. Pertsonaia, eszenografia eta atmosfera gisa lantzen dugu zaborra.
Maskaren, txotxongiloen eta formen bidez kontatutako istorioa, ikusleari bere eguneroko bizitzako hondakinak, eszenarako estilizatuak eta eraldatuak, ezagutzeko parada emango diona. Zaborrak gure mundua laster konkistatuko duela azaltzeko, dagoeneko galduta dagoen mundu baten istorioa kontatuko dugu.
KALE
IKUSKIZUNAK
LA PUNTUAL – “Pipa, el títere maravilla”
Katalunia
Zuzendaritza: Eugenio Navarro
Egilea: Néstor Navarro
Aktorea: Néstor Navarro
Teknika: Eskularrua
Gomendatutako Adina: Familiarra
Iraupena: 45’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: Topic AMBIGU
Datak: Azaroak 21 eta 22
Orduak: 17:30 eta 12:30
PIPAk ez du bizimodu lasai eta barea nahi, baizik eta jolastu, dibertitu, maitemindu, bizitza bizi… Baina pertsonaia harrigarriz betetako mundu batekin egingo du topo: Toful jauntxoa eta haren selfie-makila, Nina andereñoa eta haren izozkia, bankari jauna eta haren makina, baita krokodilo gosetua eta haren burbuilak ere.
Txotxongiloen komedia txundigarria, surrealista eta samurra.
Berarentzat egun bakoitza egun bera da, lan egun bat, nahiz eta batzuetan beste zerbait amestu. Umorea eta poetika adin guztietarako ikuskizun batean.
CAZANDO GAMUSINOS – “¡Hay pera, perita, pera!”
Madril
Zuzendaritza: Patricia Arroyo eta Vera González
Egilea: Patricia Arroyo eta Vera González
Aktorea: Patricia Arroyo eta Esther González
Teknika: Mesa eta Varilla
Gomendatutako Adina: Familiarra
Iraupena: 50’
Hizkuntza: Gazteleraz
Lekua: Zerkausia
Data: Azaroak 29
Orduak: 12:30 eta 18:00
Tomasak 40 urte baino gehiago daramatza bere hiriko azoka batean lanean, frutak, barazkiak, haragia eta arraina saltzen.
Merkatua bere etxea da, eta gainerako dendariak bere familia. Frantzisko, bere senar zena, aspaldi hil zen, eta haren argazki bat baino ez da geratzen orain, San Isidroko zelaian elkar ezagutu zuten egunaren oroitzapena.
Irratia asko gustatzen zaio, beti izaten du kopla edo txotisen bat irratian jarrita, horixe baita bere musikarik gogokoena.
Mariak ere laguntzen dio kaxak kargatzen eta Tomasari ahazten zaion guztia gogorarazten, oso despistatua baita eta beti egoten baita izarrei begira.
Azkenaldian, jakiak hasi zaizkio hizketan –hainbeste maitasun ematen diedanez, normala da nirekin hitz egin nahi izatea– dio Tomasak. Izan ere, orain arrainen elkarrizketa zentzugabeak entzuten ditu, patata kexu da merkeegi dagoelako eta udareak negar egiten du bakarrik sentitzen delako.
Tomasak bolada bat darama bere oinordeko perfektuaren bila. Gaztetako ametsa bete nahi du, zirku batean funanbulista gisa lan egin eta bost kontinenteetan zehar bidaiatzeko erabakia hartu du. Agian pertsona hori dirudien baino hurbilago dago, agian laster iritsiko da biltegian hainbeste urte daramatzan maleta hori ateratzeko eguna.
Eldarnio horren barruan gure txanda iritsi arte itxaron beharko dugu. Denok hartu al duzue zenbakia? Nor da azkena?
